7:35 de la mañana

Mijn favoriete korte film is “7:35 de la mañana” (“7:35 ’s ochtends”) van Nacho Vigalondo uit 2003. Hij is de regisseur, hoofdpersoon en de componist van dit in zwart-wit opgenomen, acht minuten durende filmpje. Het verhaal speelt zich af in een bar en laat een verbazingwekkend begin van de ochtend zien. Deze korte film heeft diverse prijzen gewonnen en is genomineerd op verschillende filmfestivals, de belangrijkste nominatie was voor een Oscar in 2004.

Het filmpje gaat over een man die is verliefd op een vrouw en probeert indruk op haar te maken, maar hij faalt hierin volledig. Iedere man zou moeten weten dat een gijzeling om de aandacht van een vrouw te krijgen geen goed plan is.

Spoiler alert:

Het begint met een jonge vrouw die zoals altijd een kopje koffie en een broodje bestelt. Ze is verbaasd dat de mensen in de bar stilzitten, zwijgen en haar blik ontwijken. Vervolgens begint een man een liedje te zingen. Andere klanten volgen hem, één voor één zingen ze een couplet. De tekst staat op een papiertje dat in hun hand is geplakt. Zo zingen ze een liefdesliedje voor haar. Alles lijkt onschuldig totdat een jongen zijn couplet niet durft te zingen. De man laat hem dan de bom zien die hij onder zijn colbert draagt. Op dit moment wordt het duidelijk dat hij de mensen in het café gijzelt. De vrouw maakt van dit moment gebruik om de politie te bellen. Als de politie komt laat hij de bom ontploffen terwijl hij een zak met confetti vasthoudt.

Een kink in de kabel

kabeltje

Bij de aankoop van computers, e-readers en andere computerachtige apparaten, bereid ik me altijd goed voor, zodat weet ik wat ik wil kopen. Helaas weet de verkoper dit niet altijd.

Deze week heb ik een laptop gekocht die geen USB-aansluiting heeft. Op het internet heb ik een kabeltje gezien dat aan de ene kant in het oplaadstrekkertje past en aan de andere kant een USB-adapter heeft. Lijkt me erg handig, maar de verkoper was waarschijnlijk niet op de hoogte van een dergelijk kabeltje.

“Wilt u de USB-aansluiting met vier meter verlengen?”
“Nee” nog een keer uitgelegd…
“U wilt de USB-aansluiting splitsen?”
“Nee”
“U wilt een VGA kabel?”
“Nee, ook niet”
“Wilt u een oplaadkabel?”
“Nee, Ik wil gewoon zo’n kabeltje, in de oplader met een USB-adapter!”.
Ik stond nog net niet met mijn voeten te stampen. De beste man had echt geen idee wat ik bedoelde. Ik dacht: ik koop het kabeltje wel ergens anders, dit schiet niet echt op.

“Mijn iPad heeft ook geen USB-aansluiting” zei ik tegen hem, “dat gaat eigenlijk prima”. “Nou mevrouw, ik vraag me af of u een notebook zelf kunt installeren”. Fijne mensen hoor die het probleem omdraaien; hij begrijpt niet wat ik bedoel en nu ben ik de domoor. Toen kwamen we aan bij het punt om een verzekering af te sluiten. Vind ik altijd vervelend omdat ik standaard het gevoel krijg dat ik word genaaid. Hij adviseerde me natuurlijk de duurste verzekering. Dan zouden alle risico’s verzekerd zijn, inclusief mijn onhandigheid oftewel technisch mankement door mij veroorzaakt. Ook zou ik dan verzekerd zijn tegen diefstal en verlies.”Diefstal, daar heb ik al een inboedelverzekering voor.”

De laatste vraag was: “Heeft u nog andere wensen?”
“Weet ik niet, wat voor wensen zouden dat kunnen zijn?”
“Een hoes of zoiets?”. Even dacht ik weer aan het kabeltje. “Nee, geen verdere wensen”. “Nou succes ermee” en hij propte de tas in mijn handen. Ik werd nog net niet de winkel uitgeduwd.

Het was ook vreemd dat hij als maar naar me bleef knipogen. Aanvankelijk dacht ik dat het een geruststellende knipoog was, de “Wij lossen het allemaal voor u op mevrouwtje” knipoog. Inmiddels denk ik dat het een zenuwtrekje was. Met als achterliggende gedachte “Hoe krijg ik deze klant zo snel mogelijk mijn winkel uit”.

Nu maar hopen dat alles prima werkt anders moet ik weer terug naar de winkel. Alhoewel, bijna alles wat fout kan gaan is verzekerd, Zorgeloos Genieten heet de verzekering, dat zal ik dan maar gaan doen.

Nijntje wordt 60

nijntje Made in Holland Philip Hopman

Dit jaar is het 60 jaar geleden dat het eerste nijntje boek van Dick Bruna werd uitgegeven. Nijntje wordt 60 en dit wordt groots gevierd onder andere met de “nijntje art parade”. Aan zestig kunstenaars is gevraagd om een eigentijdse nijntje te ontwerpen. Op verschillende plaatsen in het land staan de beelden: Amsterdam, Den Haag, Schiphol, Utrecht en Valkenburg.
Nijntje is erg populair in Japan, daarom hebben vijftien Japanse kunstenaar ook een nijntje ontworpen. Deze beelden zijn nu op tournee door Japan.

Niet alle ontwerpen vind ik even mooi, maar het is een leuk project. Bij de ingang van het Centraal Museum staan twee nijntjes, één van Richard Hutten, nijntje by Richard Hutten en een andere van Piet Paris, De feestjurk. Ik denk dat op dit moment deze nijntjes de meest geknuffelde beelden ter wereld zijn. Iedereen omarmt haar en gaat met haar op de foto. Een klein meisje vroeg aan haar moeder of ze nijntje een kusje mocht geven.

Ik heb een nijntje gekocht van Philip Hopman, Made in Holland. Een nijntje in klederdracht wat wil een mens nog meer. Enige uitleg aan mijn zus was wel nodig. Nee het is geen pluche pop met kleren aan die in mijn Piet Hein Eek stoel zit, maar een klein bescheiden beeldje in de boekenkast. Mijn nijntje staat overigens in het groot op het Museumplein in Amsterdam.

Wat ik erg jammer vind is dat het niet goed gaat met alle nijntjes. Volendammer nijntje van Harmen van Straatenmeer die op het Domplein stond is zwaar beschadigd. Het is nog maar de vraag of de schade voor september, als de parade eindigt, kan worden hersteld.

 

Kom toch naar beneden

Kom toch naar beneden
Kom toch naar beneden, Illustratie Xandra Knoth, juni 2015

Enige tijd geleden heb ik dit kindergedichtje geschreven. Ik denk er regelmatig aan. Als iemand bijvoorbeeld hoog in een boom zit om de takken te snoeien.

Poes Floor zit in een boom

Poes Floor miauwt heel hard.
Ze zit hoog in een boom,
en is niet op haar gemak.

In zijn rode brandweerwagen
rijdt Flip snel naar Floor.
Hij roept naar haar:
‘Kom toch naar beneden,
daarboven heb je geen leuk leven’

Doe mij maar na,
tak voor tak omlaag.
Dan loop je langs de stam,
gewoon zo in het rond,
en voor je het weet,
sta je weer op de grond.

Erasmus en zijn gedachtegoed

 

Erasmus schilderij Holbein

Het Instituto Cervantes in Utrecht organiseert een reeks gesprekken over grote Europese denkers. Op donderdag 4 juni 2015 is het symposium: “Klassieke stemmen voor een onzeker heden: Erasmus en het humanisme in de 21ste eeuw”.

In dit artikel ligt het accent op Erasmus als een denker en zijn relatie met Spanje. Waarom was hij zo populair in heel Europa? Welk boek was in Europa populair; zijn boek “Lof der Zotheid” of was het “Enchiridion”. Zijn relatie met Spanje was slecht, maar hij was wel erg populair in Spanje. Wat was hiervoor de reden?

Biografie Desiderius Erasmus Roterdamus              

De exacte geboortedatum van Erasmus is onbekend net zoals zijn geboorteplaats. Over het algemeen wordt ervan uitgegaan dat hij werd geboren rond 1466 in Gouda of Rotterdam. Hij overleed in Bazel op 12 juli 1536 en is begraven in de kathedraal van Bazel. De ouders van Erasmus woonden in Gouda en waren niet getrouwd omdat zijn vader een priester was. Hierdoor was hij een onwettig kind, in die tijd was dit een schande. Erasmus reist veel door Europa en verblijft enige tijd in Engeland, Frankrijk, België, Zwitserland, Italië en Duistland.

Omstreeks 1484 overleden zijn ouders vrij kort na elkaar. Hij werd opgevoed door voogden. Zij overtuigden hem om in 1487 in te treden in het klooster Stein bij Gouda van de orde van de Augustijner monniken. In 1492 werd hij tot priestergewijd. Eén jaar later werd hij secretaris van de bisschop van Kamerijk. Hij reist veel met hem door de Zuidelijke Nederlanden. In 1495 gaat Erasmus naar Parijs om theologie te studeren. Hij verblijft een halfjaar in Engeland waar hij onder andere de bekende humanist Thomas More, de schrijver van “Utopia”, ontmoet.

In 1506 vertrekt Erasmus naar Italië om theologie in Turijn te studeren. Hij gaat ook naar Venetië, Padua en Napels om over het geloof te praten. In 1509 reist hij terug naar Engeland en vertelt hij in een brief aan More dat hij een idee heeft voor een nieuw boek, “Lof der Zotheid”. Tijdens zijn reis werkt hij aan dit boek dat in 1511 wordt gepubliceerd. Huizinga beschouwt het als zijn beste werk. “want eerst waar humor deze geest doorlichtte, werd hij waarlijk diepzinnig. In de Lof der Zotheid gaf Erasmus iets wat geen ander dan hij aan de wereld had kunnen geven”.

Het jaar 1516 is een hoogtepunt in het leven van Erasmus. Hij wordt benoemd tot raadsheer van Karel V, heer der Nederlanden en koning van Spanje. Het is een eretitel waarvoor hij geld ontvangt. Als dank schreef hij Institutio principis christiani, een “traktaat over de opvoeding van de christenvorst”. De christelijke machthebbers moeten zich niet alleen laten leiden door publieke zaken maar ze moeten ook handelen in overeenstemming met de waarden van een humaan en christelijk leven. Door dit traktaat werd Erasmus bekender in Spanje. In dit jaar werd ook de herziening van het Nieuwe Testament in het Grieks met Latijnse vertaling, geschreven door Erasmus, in Bazel gepubliceerd.

Een jaar later, in 1517, krijgt hij het verzoek om naar de universiteit van Alcalá de Henares in Spanje te komen. Erasmus heeft geen zin om naar Spanje te gaan. Op 10 juni schreef hij in een brief aan Thomas More: “Non placet Hispania” (“Spanje bevalt me niet”).

Erasmus over Spanje

Erasmus minacht Spanje en laat dit vaak blijken. Regelmatig zegt hij dat Spanje een land vol joden en idioten is. In een brief op 1 november 1519 aan Jan Šlechta in Bohemen laat hij nogmaals zijn tegenzin blijken: “Dat er zich Joden in jullie midden bevinden, is niet uitzonderlijk: het is wellicht net zo in delen van Italië en de rest van Duitsland, maar in het bijzonder in Spanje”. Hij krijgt ruzie met de Spaanse bijbelgeleerden Diego López Zúñiga en Sancho Carranza de Miranda. Zij vinden dat zijn vertaling van het Nieuwe Testament vol Hollandse stomheid staat, dit komt door het onmatige gebruik van boter en bier. Erasmus beantwoordt deze aantijgingen met dat zij vreemdelingen zijn, joden of halve Moren, en van het onderwerp niets afweten.

In Spanje leefden meer dan 500 jaar lang drie geloven naast elkaar, het Christendom, Jodendom en de Islam. In 1492 werden de laatste Moren uit Spanje verdreven en werd het Christendom de officiële godsdienst. Er ontstond een conflict en politieke intolerantie met de oorspronkelijke Christenen enerzijds en de recent bekeerden Christenen anderzijds. Eén van de uitingen hiervan waren de “Spaanse statuten over de zuiverheid van het bloed”. Hiermee probeerde men de “verjoodsing” van de samenleving tegen te gaan.

Erasmus standbeeld

In die tijd leidde een Joodse of Moorse afkomst tot een sociaal isolement. De nieuwe christenen, die leden onder deze sociale ongelijkheid, zochten hoop in de interpretatie van Erasmus van het christendom, omdat hij streefde naar broederschap van de mensheid. In Spanje vielen Erasmus’ ideeën op vruchtbare bodem vanwege dit geloofsconflict. In essentie is het gedachtengoed van Erasmus een religieuze beweging, maar in Spanje krijgt het een politieke, sociale en culturele dimensie. Deze verder ontwikkelde ideeën van Erasmus worden in Spanje “Erasmismo” genoemd. Erasmus was Nederlander, maar het “Erasmismo” is Spaans, volgens Abellán

Enchiridion

In Nederland is Erasmus vooral bekend door zijn boek “Lof der zotheid”. In Europa wordt hij meer gewaardeerd voor zijn boek Enchiridion (handboek voor de christenstrijder) gepubliceerd in 1503. In het Enchiridion beschrijft Erasmus zijn standpunten over de religieuze praktijk.

Het is in de eerste plaats een pleidooi voor een sobere, algemeen christelijke levenshouding. Hij probeert een soort “kunst der vroomheid” te geven. Hij wil het christendom veranderen van het zichtbare naar het onzichtbare, want ware vroomheid is niet uiterlijk maar innerlijk. Volgens Erasmus wordt er teveel waarde gehecht aan ceremoniën en formaliteiten zoals bedevaarten, processies, heiligen- en reliekverering. Zijn kritiek op de kerk en zijn vertegenwoordigers is samen te vatten in een paar woorden: Monachtus non est pietas. “Het kloosterleven is niet hetzelfde als vroomheid”. Dit zinnetje staat op de laatste pagina van het boek in de epiloog en is ontelbare keren bediscussieerd.

Enchiridion in Spanje

In Spanje is het boek erg populair. De schrijver Bataillon van het boek “Erasmo y España” spreekt over een “erasmiaanse invasie”. Het werd gelezen aan het hof van de keizer, in steden, kerken en kloosters en zelfs in herbergen onderweg. Toch was Erasmus niet populair onder de Franciscaner en Dominicaner monniken.

Veelzeggend is dat het werk van Erasmus werd uitgegeven door de universiteit in Alcalá de Henares, die is opgericht door kardinaal Cisneros, hoofdpersoon uit de Spaanse renaissance. De verandering van het christendom zoals verkondigt door Erasmus, vallen gedeeltelijk samen met de humanistische ideeën van deze Universiteit. Daar had Erasmus aanvankelijk ook de meeste bewonderaars. In maart 1525 kreeg de universiteit het recht om Enchiridion (El Enchiridion o Manual del caballero Cristiano) uit te geven in Spanje. Dit is twintig jaar na de eerste publicatie van het boek, enigszins laat maar het werd een bestseller en werd voortdurend herdrukt.

erasmus tekening

Juan Maldonado, een van Erasmus’ bewonderaars, schreef in september 1526 dat de drukkers weliswaar duizenden exemplaren op de markt brachten maar de vraag desondanks niet konden verwerken. De vertaler van het werk, Alonso Fernández de Madrid, kon zijn enthousiasme niet bedwingen. “Overal heeft men de Spaanse versie van het Enchidrium in handen. Mensen van alle standen lezen het. En ook al heeft men van Erasmus nog nooit gehoord, dankzij dit boek ligt zijn naam op ieders lippen”. “Geen waar verkoopt op dit moment in Spanje beter dan het werk van Erasmus” merkte Gattinara’s secretaris in een brief aan zijn collega in Vlaanderen op. En hij voegde eraan toe: “en dat dankzij de monniken”.

Erasmus´ tegenstanders

Ondanks de populariteit van dit boek zijn er ook tegenstanders, de Augustijner en Franciscaner monniken. In 1527 dienden zij een aanklacht tegen Erasmus in bij de Inquisitie. Erasmus werd beschuldigd van ketterij en dwaling. De groot Inquisiteur, de Koning, de aartsbisschoppen van Sevilla en Toledo waren voorstanders van Erasmus’ werk. Tijdens een conferentie in Valladolid in de zomer van 1527 zouden de aanklachten worden besproken maar door pestgevaar werd het uitgesteld. Ze kwamen echter nooit bijeen en de hele zaak werd vergeten.

In 1536 publiceerde Miguel de Eguía, de Spaanse uitgever van het werk van Erasmus, een pamflet. Hierin werden de dogma’s van de Kerk verdedigd tegen de godslastering van Luther en de ketterse ideeën van Erasmus. Vanaf dat moment wordt het werk van Erasmus in Spanje minder gepubliceerd. Spoedig werd zijn werk zelfs verboden. De eerste keer gebeurde dit in september 1537 met de “Colloquia” met als argument dat de vertaling slecht zou zijn en hij pleitbezorger van Luther was. In de jaren vijftig van de zestiende eeuw werd het volledige werk van Erasmus verboden. Vanaf 1556 ontstond er een ondergrondse beweging.

Voortschrijdend inzicht (dd. 14-06-2015)

Na de lezing over Erasmus bij Cervantes heb ik gesproken met professor Heesakkers. Ik heb aan hem gevraagd waarom Erasmus niet naar Spanje wilde gaan. In de door mij geraadpleegde literatuur stond “Non placet Hispania”(“Spanje bevalt me niet”). Hetgeen een negatieve ondertoon heeft. Volgens Heesakkers is de vertaling onjuist. Erasmus zou gezegd hebben “Spanje trekt me niet”. De reden hiervoor was dat de belangrijkste culturele en religieuze ontwikkelingen zich in Italië afspeelden. In Spanje gebeurde toen niet zoveel. Vandaar.

Een ander punt is de geboortedatum van Erasmus. Ik heb gekozen voor het jaar 1466. Dit jaartal stond ook op het beeld van Erasmus in Rotterdam. Onderzoek heeft echter aangetoond dat het geboortejaar van Erasmus 1469 is. De wijziging hiervan is nog steeds te zien op het standbeeld, de zes die in een negen is veranderd.

Geraadpleegde bronnen:

Erasmus

Cornelis Augustijn [vertaald uit het Duits door de auteur] Baarn, Ambo, 1986

 Erasmus

Johan Huizinga. Rotterdam, Donker, 2001 [1e druk 1924]

Erasmus: een portret in brieven
Vertaling uit het Latijn: Jan Papy, Marc van der Poel en Dirk Sacré. Amsterdam, Boom, 2001.

Erasmo y España: Estudios sobre la historia espiritual del XVI

Marcel Bataillon. México [etc.] : Fondo de Cultura Económica, 1966

Pas de deux in stilte: De briefwisseling tussen Desiderius Erasmus en Paus Adrianus VI (1522-1523)

Vertaling uit Latijn door Michiel Verweij. Rotterdam, Donker, 2002

Zwarte Renaissance “Spanje en de wereld 1492-1536”

Chris van der Heijden. Amsterdam, Olympus, 1998

Internet

El Erasismo Español: Una Tradición Humanista Española

Shinjiro Ando

http://www.canela.org.es/cuadernoscanela/canelapdf/cc9ando.pdf

III. Humanism in 16th Century Spain

Sadie Smith, Senior at the University of Mary Washington.

Erasmo de Rotterdam

El blog sobre: “El príncipe de los humanistas”

http://blogs.ua.es/erasmorotterdam/

Erasmo y la censura

El blog sobre: “Erasmo y la censura”

http://blogs.ua.es/erasmorotterdam/2011/09/02/erasmo-y-la-censura/