Ik loop door het Tate in Londen en bedenk me ineens: een mening geven dat doet alleen iemand die geen kritiek durft te geven. Kijk gewoon en houdt je mond. Het is een weergave van een werkelijk waardoor je gegrepen wordt of niet. Het werk dat ik maak zegt niets over mij, maar over de kijker die er zijn eigen gevoel bij heeft. Kunst bestaat niet, enkel verbeelding.
Tag: kunst
Gedicht van Sil Va bij Blokkendoos II
Bij alle kunstwerken die deelnemen aan de ‘Kunstroute De Wijk In!’ heeft muzikant en dichter Sil Va een gedicht geschreven. Dit gedicht begeleidt je wandeling met mooie woorden.
Bij de start van de kunstroute op 18 mei was zij zelf aanwezig om de gedichten voor te dragen.
Bij mijn kunstwerk Blokkendoos II heeft ze het volgende geschreven.
Recht op recht op recht op rechtop, Staand of liggend 't Zigzagt Kleur aan kleur Aan kleur op het hout. Net zoals de mozaïek Onder uw voeten.
Bij de voordeur ligt een mozaïektegel die goed combineert met mijn werk. Erg leuk dat ze alle kunstwerken van toepasselijke woorden heeft voorzien.
Een eigengereide kabouter
Wat doet een mens zoal op een dag in het UMC? Tuinkabouters beschilderen.
Ik had een saaie grijze, kleurloze kabouter gekocht bij “Flying Tiger” voor €1,50, een koopje. Op zich was hij best grappig. Toen ik hem aan mijn altijd gefocuste behandelaar liet zien, zei hij: “Als hij maar €1,50 kost wil nog niet zeggen dat je hem dan moet kopen.” Zit wat in, maar toch was ik teleurgesteld in zijn inlevingsvermogen. Zag hij dan niet de mogelijkheden die deze kabouter biedt? Dat zou je toch verwachten, dat een behandelaar denkt in mogelijkheden en buitenkansjes.
Ik laat mijn kabouter niet afzeiken en besloot hem wat op te pimpen. Een kloddertje verf hier en daar, en zo kwam mijn grijze kabouter tot leven. Met een zilveren baard vind ik hem heel tof geworden, een Merkx Original. Mijn altijd gefocuste behandelaar vindt hem ook mooi geworden, ofschoon hij bij zijn standpunt blijft dat ik hem niet had hoeven kopen.
Les demoiselles d’ Avignon van Picasso
“Les demoiselles d’Avignon” is één van mijn favoriete schilderijen. Ik vind het fascinerend omdat het een enorme dynamiek heeft, je wordt er als het ware ingezogen om er vervolgens ontdaan weer uit te komen. Het is één van de belangrijkste schilderijen uit de twintigste eeuw, een keerpunt in de kunstgeschiedenis.
Leven van Picasso
Al heel vroeg was het talent van Picasso zichtbaar. Zijn vader stimuleerde hem door modellen in te huren en hem te helpen bij een tentoonstelling op dertien jarige leeftijd. Zijn ouders hoopten dat hij een succesvolle academische schilder zou worden.
In de herfst van 1897 begon hij in Madrid aan zijn opleiding aan de kunstacademie. Hij vond het hij saai en maakte liever tekeningen van de stad en schetsen van meesterwerken in het Prado. Hier ontdekte hij de Spaanse schilderkunst en was hij met name onder de indruk van het werk van Velazquez, El Greco en Goya.
In de lente van 1898 gaat hij naar Barcelona en bezoekt regelmatig “Els Quatre Gats”, een café waar Catalaanse kunstenaars en schrijvers kwamen. Zij volgden de ontwikkelingen in de kunst in Parijs. Hier heeft Picasso in februari 1900 zijn eerste solotentoonstelling, met veertig portretten. In april 1904 verhuisde hij naar Parijs en werd geïnspireerd door de werken van Van Gogh, Gauguin en Toulouse-Lautrec.
In de zomer van 1905 bracht hij drie weken door bij de schrijver en kunstverzamelaar Tom Schilperoot in Schoorl. Hier ontmoette hij ook de schrijfster en voorstander van moderne kunst Gertrude Stein. Zij bracht hem in contact met Matisse en Braque. Aan het einde van dit jaar verlegde Picasso de focus van zijn werk op het Kubisme.
Voorstudies
Voordat hij begon aan het schilderij maakte hij honderden voorstudies en in een half jaar werkte hij zijn ideeën verder uit. Uit vroege voorstudies blijkt dat hij aanvankelijk zeven figuren wilde afbeelden; vijf prostituees en twee mannen. Aan de linker kant staat een geneeskunde student met een schedel in zijn hand en in het midden staat een zeeman. De student observeert en de zeeman participeert in de allegorie op deugd en ondeugd. (Leo Steinberg, recensent)
Deze figuren zijn uiteindelijk weggehaald voor een meer abstracte weergave, die zich uiteindelijk heeft ontwikkeld tot een meer compacte en hoekvormige compositie. Op de voorgrond staat een tafel met een Catalaanse “porón” (drinkfles), een gesneden meloen en een vaas met bloemen.
De naam van Les demoiselles d’Avignon verwijst naar de bordelen op “Carrer d’Avinyo” in Barcelona. Het is niet de naam die Picasso aan het schilderij gaf maar zijn vriend André Salmon, die als recensent over het schilderij schreef. Picasso was het hier niet mee eens, het is “Mon Bordel”.
Het schilderij
Les Demoiselles d’Avignon is een afbeelding van vijf naakte vrouwen, duidelijk prostituees in een bordeel.
De drie vrouwen links, waarvan de meest linker van opzij is afgebeeld. Zij houdt het gordijn opzij waardoor de anderen te zien zijn. De twee andere linker vrouwen zijn frontaal afgebeeld en kijken naar de toeschouwer van de scéne. De afbeelding van deze drie vrouwen, met name het hoofd van de meest linker, is beïnvloed door Oude Iberische beelden die Picasso een jaar eerder in het Louvre had gezien. De drie linker gezichten, zijn abstract maar niet onaangenaam om naar te kijken.
De twee vrouwen rechts hebben gezichten die lijken op hoofden van Afrikaanse beelden of maskers die Picasso had gezien in het Musée Ethnographie du Trocadéro in Parijs. Hier raakte Picasso gefascineerd door Primitieve kunst; Afrikaanse maskers en beelden. De vrouw rechtsboven heeft vierkanten borsten, dit is het begin van het Kubisme.
Picasso zegt na het zien van de Afrikaanse beelden. “Men had made those masks and other objects for a sacred purpose…At that moment I realized that this is what painting was all about…it’s a form of magic…a way of seizing power…When I came to this realization, I knew I had found my way.” quoted in Pierre Daix, Picasso, Life and Art, New York, 1993, p. 7
De lichamen van de vrouwen zijn gemaakt uit platte, hoekige en gekleurde vlakken, waardoor er diepte in het schilderij ontstaat. Ook de achtergrond is opgebouwd uit geometrische vormen. De vrouwen staan los van de grond. Het contrast tussen de kleuren is tot een minimum teruggebracht.
Ophef over het schilderij
Toen het schilderij af was, werd het nog niet tentoongesteld. Ook Picasso vond het een verontrustend schilderij en het duurde nog tien jaar voordat hij het wilde tentoonstellen in de “Salon d’Antin” in Parijs. Een lange tijd heeft het schilderij in zijn atelier gehangen waar andere kunstenaars het bekeken.
Naast enkele vroege bewonderaars, waren Picasso’s vrienden, tijdgenoten en verzamelaars geshockeerd. “Een verlies voor de Franse kunst” zei de kunstverzamelaar Sergei Ivanovich Shchukin, een voorstander van moderne kunst. Boos geworden door het schilderij geloofde Henri Matisse dat Picasso de moderne kunst belachelijk maakte. Dat hij zou bedenken hoe hij Picasso ten onder zou kunnen laten gaan en dat hij zijn excuses zou aanbieden voor deze roekeloze knoeierij. Zelfs de mede oprichter van het Kubisme, Georges Braque suggereerde dat Picasso met zijn schilderij “hen terpentine wilde laten drinken en vuurspuwen” André Derain zou gezegd hebben “Een dezer dagen hangt Picasso zich op achter zijn schilderij”.
Een meesterwerk?
Kunstenaars die hun tijd ver vooruit zijn moeten vaak wachten totdat er waardering is voor hun werk. Dit is ook het geval met Picasso en “Les Demoiselles d’Avignon”. Vanaf het moment dat het schilderij zijn studio verliet leidde het tot ontelbare debatten, studies en artikelen. Een artikel in “The Guardian” van Jonathan Jones in 2007 vanwege het honderdjarige bestaan van het schilderij schreef:“ Works of art settle down eventually, become respectable. But , 100 years on [Les demoiselles d’ Avignon] is still so new, so troubling, it would be an insult to call it a masterpiece” Website MOMA
Bronnen
Museu Picasso de Barcelona
Catalogus MOMA
Picasso. Forty years of modern art. New York Edited by Afrd H. Barr Jr. 1939
Picasso Les Demoiselles d’Avignon Edited by Christopher Green, Courtauld Institute of Art, University of London, 2001. In collaboration with the Art Institute in Chicago
Publication excerpt from The Museum of Modern Art, MoMA Highlights, New York: The Museum of Modern Art, revised 2004, originally published 1999, p. 64
MOMA Learning website
Living with Art Mark Getlein
Open Universiteit
Eeuwige Schoonheid E.h. Gombrich
History of Art, by H. W Janson (Author),
Gesprek over het “Museo del Prado”
Het Instituto Cervantes in Utrecht biedt speciale cursussen aan met verschillende culturele onderwerpen. Een van deze cursussen was “El Museo del Prado”. De docent Alberto Colorado is een kunstliefhebber en gaf deze cursus op zijn eigen bijzondere manier. Hij liet niet alleen schilderijen zien maar gaf ook veel interessante informatie. De lessen zijn toegespitst op het praten over kunst. Vaak leidde dit bij de cursisten tot groot enthousiasme en tot uiteenlopende gesprekken over kunst
Een persoonlijk gesprek met hem over kunst leidde tot dit interview.
Hoe oud was je, toen je voor de eerste keer naar het Prado ging?
Dat weet ik niet meer precies, maar van jongs af aan ging ik vaak naar het Prado . Als kind en als tiener nam mijn vader me regelmatig mee en bij elk bezoek legde hij me uit wat de verhalen waren achter de schilderijen.
Wat zijn je favoriete schilderijen?
Ik vind het moeilijk om te moeten kiezen, het zijn er zoveel…sommige schilderijen vond ik mooi toen ik jong was, andere interesseerden me toen ik ouder werd, maar de werken die me altijd hebben gefascineerd zijn de “Las Pinturas Negras” van Goya.
Als kind was ik erg onder de indruk van de afbeeldingen van hekserij, Parcen (schikgodinnen) en Saturnus die zijn zoon verslindt. Vooral als ik het me voorstelde op de muren in het huis van de schilder! Maar toen ik ouder werd, vond ik de “Half verdronken hond” (el Perro semihundido) het meest verontrustend. Het is een ongewoon, raadselachtig schilderij dat bij geen enkele kunststroming past en evenmin te onderscheiden is. Het is niet te classificeren!
Toen ik klein was hield ik van schilderijen uit de Gouden Eeuw, als tiener hield ik van het impressionistische schilderijen en daarna van moderne kunst. Is je voorkeur tijdens je leven veranderd?
Natuurlijk, ik denk dat dit voor iedereen zo is. Als kind keek ik meer naar de werken met een directe boodschap, enigszins oppervlakkig. Als je ouder wordt maak je gebruik van kennis en analyse-instrumenten, die de beleving van het werk en de waardering voor de kunstenaar verfijnen.
Kunst is communicatie en de werken zijn stille getuige van de tijd waarin ze zijn gemaakt.
Naarmate ik ouder werd, leerde ik meer over geschiedenis, kunststromingen, filosofie etc. dit veranderde mijn blik op kunst. Nu bijvoorbeeld, realiseer ik me hoe modern de werken van Jeroen Bosch of El Greco voor hun tijd zijn en hierdoor bewonder ik hun werk des te meer.
Is het mogelijk dat schilderijen een verborgen boodschap hebben? Zoals in de boeken van Dan Brown en Javier Sierra?
Ja, dat is mogelijk en ik ben er zeker van dat sommige kunstwerken dit hebben. Het was interessant om enkele fragmenten uit het boek van Javier Sierra, “De meester van het Prado” (El maestro del Prado) te lezen en om ze te bespreken in de les. Desalniettemin ben ik bang dat deze bijna esoterische symboliek in de werkelijkheid in veel mindere mate te vinden is dan deze auteurs zouden willen.
Deze boeken spelen meer in op de intentie om een bestseller te schrijven, dan om een serieuze analyse van de schilderkunst uit te voeren .
Denk je dat kunst meer is dan schilderijen, een geheel van kunsten (literatuur, theater, dans…)?
Ja, natuurlijk. Kunst is een zo´n breed begrip dat we er nooit in zullen slagen om het te definiëren, maar het is duidelijk dat het om veel meer disciplines gaat dan alleen de schilderkunst. Het gemeenschappelijke element, is, naar mijn mening, communicatie.
Zou kunst een politieke situatie kunnen beïnvloeden? Ken je een voorbeeld?
Het zou kunnen, maar ik denk dat het eerder de kunst zelf is die in veel gevallen een politieke lading krijgt, daar zijn veel voorbeelden van. Kunst is eerder een weerspiegeling van de maatschappij en daarom wordt kunst ook vormgegeven door de politiek. Het surrealisme bijvoorbeeld, een stroming die duidelijk verbonden was aan het communisme. Andere duidelijke voorbeelden zijn de vele geëngageerde Spaanse kunstenaars die kunst maakten gedurende de Tweede Republiek (La Segunda Republica, 1931-1939), en met name tijdens de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939).
Daar staat tegenover dat “El Guernica” van Picasso in hoge mate heeft bijgedragen aan de internationale afkeuring van het bombardement op de deze Baskische stad. Dit is een voorbeeld van kunst die de politiek heeft beïnvloed.
Is het belangrijk dat kinderen op school les krijgen over kunst of is het een onderdeel van de opvoeding?
Ja, natuurlijk. Los daarvan denk ik dat de gangbare manier van lesgeven er eerder toe leidt dat de leerlingen kunst de rug toe keren dan dat het kennis dichterbij brengt. Helaas heb ik slechte ervaringen met mijn docenten kunstgeschiedenis en ook met andere vakken. Mijn leraar op de middelbare school bijvoorbeeld kreeg het voor elkaar dat ik een hekel had aan filosofie en het koste me veel moeite om het interessant te vinden.
Veel jongeren zijn niet geïnteresseerd in kunst. Weet je waarom dit zo is? Is het nodig om dit te veranderen en op welke manier?
Zoals ik al heb gezegd in het vorige antwoord, denk ik dat het onderwijssysteem veel te verwijten valt maar ook de media, en in het algemeen, de kijk op kunst die overheerst in de samenleving.
Om te beginnen, denk ik dat kunstenaars met beide voeten op de grond zouden moeten gaan staan, dat het ophoudt om ze als een soort halfgoden te zien en stop met het aanbidden van de zogenaamde “genieën”.
Kunstenaars zijn mensen van vlees en bloed, zoals jij en ik, die zich uiten door middel van kunst. Deze benadering draagt er ook toe bij dat echte kunst voor iedereen dichterbij komt en zich niet beperkt tot een elite van kenners. De invloed van de elite heeft geleid tot een absurde consumptie van kunst. De massa verslindt tentoonstellingen met de gedachte dat het een zeker sociaal en intellectueel aanzien geeft. Ik denk dat veel mensen kunstwerken bewonderen waarvan de grote “goeroes” zeggen dat ze die moeten bewonderen, maar in veel gevallen lukt het hen niet om ze te begrijpen.
Om kunst dichterbij de gewone man te brengen, zou ik willen proberen de mythes omver te werpen. Je zou mensen instrumenten moeten geven waarmee ze de werken kunnen analyseren; intellectuele en culturele methodes op gang brengen die hen helpen om kunst te begrijpen.
Ik denk dat de meeste mensen zich op niets anders focussen dan de oppervlakkige verering van kunst en dat is jammer.
Je hebt een aantal schilderijen geselecteerd voor de cursus over het Prado. Hoe heb je dat gedaan? Heb je je laten leiden door de meesterwerken of heb je werken gekozen die volgens jou een meesterwerk zijn?
Nou een beetje van beide. Om eerlijk te zijn vond ik de cursus te kort omdat het Prado heel veel kunstwerken heeft, hierdoor moest ik veel schilderijen die ik mooi vond uitsluiten.
Ik heb representatieve werken uit alle kunststromingen gekozen, hoewel sommige, zoals het Neoclassicisme me minder boeiend leken dan andere zoals bijvoorbeeld de Vlaamse primitieven.
Ik denk dat het onvermijdelijk is dat de nadruk ligt op schilderijen die ik leuk vind.
Het gaf me de mogelijkheid om mijn passie voor bepaalde werken over te brengen en ik denk dat ik ze aan mijn leerlingen met meer diepgang heb laten zien.
In de les hebben we veel gepraat over schilderijen. Heb je iets geleerd van je leerlingen? Zo ja, zou je een voorbeeld kunnen geven?
Ik houd van levendige lessen, waarin de leerling het hoogste woord heeft. In de voor mij ideale les, geef ik alleen de hooflijnen aan en mijn bijdrage is het precies aangeven en aanvullen van wat de leerling al heeft gezegd.
Ik had het geluk dat ik een erg leuke en slimme groep had. Natuurlijk heb ik veel geleerd!
Het meest voor de hand liggend is denk ik, over de Nederlandse schilderkunst.
Ook over mythologie en Bijbelverhalen heb ik behoorlijk wat geleerd, veel ervan kende ik nog niet. Een aantal leerlingen wist erg veel! Over literatuur, film en cultuur in algemene zin heb ik ook veel opgestoken. Tijdens de lessen kunnen naast de belangrijkste onderwerpen, eindeloos veel verschillende andere onderwerpen opduiken. Ik houd ervan om het op een natuurlijke manier te laten verlopen. Dit maakt de lessen veel leuker en het verrijkt de cultuur in algemene zin.
Kan kunst bijdragen aan geluk?
Dat is voor iedereen anders! Smaken verschillen natuurlijk. Ik weet dat sommige psychologen kunst gebruiken als therapie, ik neem dus aan dat het iets zou kunnen bijdragen.
Op welke manier kan een schilderij je raken?
Er zijn mensen die heel gevoelig zijn voor de expressie van de afgebeelde personen, het kleurgebruik etc. Ik persoonlijk ben gevoeliger voor de verhalen die worden verteld; als het me lukt om ze te koppelen aan waargebeurde verhalen, over de schilder of een historische gebeurtenis.
De schilderijen El 2 y El 3 de Mayo (De tweede en De derde mei) van Goya bijvoorbeeld, deze werken vind ik erg ontroerend.
Bij deze cursus is gebruik gemaakt van het boek “El maestro del Prado” van Javier Sierra.
