Barcelona 1 december

Vanochtend werd ik heerlijk wakker, geen verkeer te horen. Ik heb de gordijnen opgedaan en er was ook geen verkeer te zien. Eerst dacht ik dat de straat was afgesloten in verband met demonstraties. De man achter de receptie vertelde me dat er  een 10 kilometerloop was voor brandweermannen op de Granvia. Ik zag later ook een aantal brandweermannen met volle bepakking rennen. Zonder bepakking zou het mij al niet lukken. 

9:30 Ontbijt

Bij het ontbijt was livemuziek. Ik was een beetje bang dat ik ‘s ochtends zou zitten rocken bij mijn ontbijt. De medewerker van het hotel had me sfeervolle muziek beloofd. Na de ervaring van Kapper Kees met “zijn sfeer” was ik er niet helemaal gerust op. Ik werd vriendelijk begroet door de ober. “Leuk je weer te zien, hoe gaat het met je?”

“Goed, goed moest weer even van stad wisselen. Van Utrecht naar Barcelona.”

Het ontbijt wordt steeds goedkoper nog ‘maar’ €12,- in plaats van €20,-. Het was nog even uitgebreid en lekker als voorheen. De fles van de smoothie kreeg ik niet open. Snel kwam hij naar me toe: “Dat doe je zo” Ik schaamde me een beetje, dat ik weer vergeten was hoe ik zo’n fles moest openen. 

De muziek was heel aangenaam. Lekker rustig, Spaans, Engels Frans, gevarieerd. Gelukkig zong ze geen “Dos gardenias para tí”. Dat kan ik op de vroege ochtend niet verdragen. Wel een grap natuurlijk, live-muziek bij je ontbijt. Kun je eigenlijk niet verzinnen. Het eerste ontbijt was op kosten van het hotel, om me te verwelkomen. 

Ik schrok toen ik kinderen in de ontbijtzaal zag zitten. Ik dacht ‘daar gaat mijn rust’, kinderen die het hele hotel gaan terroriseren. Maar ze waren heel rustig, ik hoorde ze niet en bij het buffet waren ze beleefd. Het bestaat, opgevoede kinderen! In Nederland is de norm dat je het wangedrag van een kind maar moet accepteren en vooral niks van mag zeggen. Ik dacht altijd komt vast door de opwarming van de aarde, er is een genetische verandering bij deze kinderen. Ze zijn niet op te voeden. Waarschijnlijk zijn het toch de Nederlandse ouders die zich zelf te belangrijk vinden om zich met hun kinderen bezig te houden. Spaanse kinderen daar heb ik ook nooit last van.

10.15 Picasso Museum

Affiche Cuatre Gats en menukaart ontworpen door Picasso

Op pad naar het Picasso museum voor een rondleiding. Ik had anderhalf uur gerekend om van mijn hotel naar het museum te gaan. Nog ruimschoots de tijd om van te voren ergens een kopje koffie te drinken. De app zei 15 minuten lopen. Niet te geloven, ik begrijp nog steeds niks van die app. Eerlijk gezegd was ik in het begin een beetje eigenwijs. Ik wilde ook op mijn gemak door de stad wandelen en mijn eigen route volgen. Tja, dat werkt niet. Je kunt google de route opnieuw laten bepalen. Maar na een tijdje begreep Google er ook niets meer van. “Routeberekenen” het duurde eeuwig. Ik had ook stil moeten blijven staan anders wordt Google gek van je. Zoals ook in Madrid bleef de tijd staan op 7 minuten. Welke kant ik ook op ging, 7 minuten. De app zegt ook “naar het Noord-oosten lopen”. Dat weet ik toch allemaal niet, links en rechts is al ingewikkeld genoeg. 

Nou, ik kwam te laat voor de rondleiding. Ik zag de groep staan en ging erbij staan. Dat was niet de bedoeling: “hacer cola” met andere woorden: ik moest bij de kassa in de rij gaan staan. Het was een lange rij, daar had ik niet zoveel zin in dan mis ik de hele rondleiding. Onder het motto van ‘ik heb al een kaartje’ liep ik direct naar de kassa. Gelukkig maar ik mocht na wat zielig zeuren over de foute route van google maps nog meegaan.

Het was een interessante rondleiding over de geschiedenis van het gebouw van het museum. Het is bij één huis begonnen en is inmiddels uitgebreid naar vijf huizen. Een deel van de huizen is nog in originele staat. El palacio del Baró de Castellet is verbouwd in een neoklassiek stijl. Protserig maar wel indrukwekkend. In een ander deel zijn de middeleeuwse beschilderde balken was nog te zien. Ze vertelde ook veel dingen over Picasso die ik nog niet wist.

14.15 Pantuflas

Ik was vergeten om pantoffels mee te nemen en om op blote voeten door mijn hotelkamer te lopen voelde niet goed. Wel zo handig om ze vandaag te kopen dan heb ik er de hele vakantie plezier van. Maar het moet natuurlijk geen missie worden, -tig winkels in en uit voor een paar pantoffels. De eerste Spaanse schoenenwinkel die ik tegenkwam ging ik binnen. Het was nog een authentieke winkel met echte Spaanse schoenen. De pantoffels waren ook erg Spaans, kitscherig.  Ik wilde er niet veel geld aan uit geven, ze waren sowieso niet echt duur. Ik vroeg me wel af of het niet allemaal kinderpantoffels waren. Maar ja, maat 40 is toch echt voor volwassenen. Uiteindelijk heb ik de minst lelijke gekozen. Ze waren nog wel zo lelijk dat ze grappig werden. Ik vroeg nog aan de vrouw in de winkel of ik er niet te oud voor was. “Nee, zeker niet!”.

15.25 Kerstmarkt

Nog nooit van mijn leven ben ik op een kerstmarkt geweest. Nu in Barcelona kon ik er niet omheen. Op het plein voor de kathedraal was er één. Ik heb mijn ogen uitgekeken, zingende en dansende kerstbomen. De kerstman die in een touw klimt als je in handen klapt. Maar dat werkte niet. Die vrouw stond maar te klappen, echt beweging kwam er niet in de kerstmannen. Veel kraampjes met spullen voor in een kerststal. Bij één kraampje hing een bordje: “si toques, si rompes, pagues”. Lijkt me logisch dat je ervoor betaalt als je iets stuk maakt.

Ik ging opzoek naar de kraam van Caganer. In Catalonië hebben ze de traditie om een poepend mannetje in de kerststal te zetten. Kort gezegd zorgt poep voor geluk en voorspoed. Inmiddels is er een traditie ontstaan om van bekende mensen een Caganer te maken. Van Trump, Poetin, Johnson, Freud en de Paus…. Uiteindelijk heb ik gekozen voor een poepende Catalaanse onafhankelijkheidsdemonstrant.

19:58 Tapas 

Het hotel raadde me een tapasrestaurant aan waar het vaak druk is en je niet kunt reserveren. “Het is erg moeilijk om er een plekje te krijgen”. Binnen stonden mensen te wachten op een tafeltje. Ik probeerde me te melden bij iemand maar niemand reageerde. Dan zit er niets anders op om gewoon ergens te gaan zitten en maar afwachten wat er gebeurt. Ik werd vriendelijk bediend. De tapas waren voortreffelijk, vooral de groene aspergers en paddestoelen van het seizoen. Naast mij zat een lesbisch stel uitgebreid te zoenen. Prettig dat het kan, in Nederland zijn we wat minder tolerant geworden. toch jammer.

21:15 Farmacia / Apotheek

Mijn rug deed behoorlijk zeer. Misschien wel zo verstandig om een crème te kopen. Ik vond een apotheek maar de deur was op slot en er stond een hekje bij de deur. Gelukkig was hij wel open. Via een telefoon bij de deur werd gevraagd wat ik wilde hebben. Een crème. Hij deed de deur open en rommelde weer wat in lades. Ben benieuwd waar hij nu mee komt, dacht ik. “Voltadol Forte” Kijk daar kan ik wat mee. Vooral het forte. In Nederland komen ze altijd met halve maatregelen. Binnen twee dagen geen pijn meer in mijn rug. 

Morgen een afspraak met Miguel plus hond en het concert van Manolo Garcia.

Le Moulin de la Galette

Tussen de jaren 1870 en 1930 raakten kunstenaars die naar Parijs kwamen in de ban van Le Moulin de la Galette. De molen is niet een typisch voorbeeld van een muze maar de feesten die er plaatsvonden zijn te zien in enkele van de meest geliefde schilderijen in de kunstgeschiedenis.

Aan het eind van de 19e eeuw werd ‘Le Moulin Blute-Fin’ omgedoopt tot ‘Le Moulin de la Galette’ en werd het een populaire ontmoetingsplaats voor onder andere Renoir, Van Gogh, Toulouse-Lautrec , Casas en Picasso. Renoir’s ‘Bal du Moulin de la Galette’ is misschien wel het meest gerenommeerde exemplaar.

In dit blog laat ik diverse schilderijen zien van verschillende kunstenaars van Le Moulin de la Gallette, met een korte beschrijving.

Renoir

Iedereen kent het schilderij “Bal du Moulin de la Galette” van Renoir uit 1877. Het wordt gezien als één van de belangrijkste werken van het vroege impressionisme. Het laat een levendig publiek zien in de tuin. Dit schilderij wakkerde de interesse van kunstenaars aan.

Auguste Renoir ball at Le Moulin de la Galette
Auguste Renoir – Bal Moulin de la Galette 1876

Vincent Van Gogh

Hij kwam in 1886 aan in Parijs toen het impressionisme op zijn hoogtepunt was. De studio waarin hij woonde was dicht bij Le Moulin de la Galette en is vaak door hem geschilderd. Bijvoorbeeld de molen met op de achtergrond Montmarte en de Tuin achter Le Moulin de la Galette.

Henri de Toulouse-Lautrec

Dit schilderij is één van de eerste in de reeks waarin Toulouse-Lautrec het nachtleven van Montmarte schildert. Door de verf met terpetine te verdunnen lijkt het of het schilderij niet af is. Cruciaal is de diagonale houten barrière die het schilderij doormidden snijdt. Met aan de ene kant een uitbundige dansende menigte en aan de andere kant degenen die lusteloos aan de zijlijn toekijken.

Toulouse-Lautrec Moulin de la Galette 1889
Toulouse-Lautrec Moulin de la Galette 1889

Ramon Casas

Ramon Casas is één van de belangrijkste Modernisten en vertegenwoordiger van de Catalaanse schilderkunst. Aan het einde van de 19e eeuw kwam hij op vijftien jarige leeftijd naar Parijs om er te studeren. Hij is er drie jaar gebleven en schilderde een aantal schilderijen van de Moulin de la Galette. In plaats van de nachtelijke feesten concentreerde hij zich op het interieur overdag en de omgeving.

Casas Moulin de la Galette 1890
Ramon Casas – Moulin de la Galette 1890

Een ander bijzonder schilderij van Casas is het portret van de componist Erik Satie die staat als bohemien voor Moulin de la Galette, in Montmartre.

Ramon Casas Bohemien 1891
Ramon Casas Bohemien 1891

De drie vrouwen alleen

Drie vrouwen waarvan twee vrouwen binnen zijn afgebeeld en één vrouw buiten.

“Plein air”, de vrouw buiten Le Moulin is minder dramatisch dan de vrouwen binnen. Zij is eleganter en deftiger gekleed. Het feit dat zij haar hoofd van de toeschouwer afwendt, voorkomt dat we haar humeur kennen: haar eenzaamheid kan de reden zijn voor verdriet en ongeduld, maar het kan ook zijn dat ze geniet van het moment.

In de twee andere werken, geschilderd in Le Moulin, zijn de vrouwen dichterbij. Het interieur wordt gedetailleerd geschilderd. De beide vrouwen kijken droevig en bezorgt naar iets buiten het schilderij.

Madelaine drinkt alleen absint, door de spiegel op de achtergrond kun je zien waarnaar ze kijkt, namelijk dansende mensen.

Pablo Picasso

Picasso schilderde Le Mouin de la Galette voordat hij naar Parijs verhuisde. Hij woonde nog in Barcelona toen hij twee maanden Parijs bezocht tijdens de Wereldtentoonstelling in 1900. Tijdens zijn verblijf bezocht hij kunstgalerieën, de bohemien café’s en de danszaal van Le Moulin de la Galette. Het schilderij van de molen is zijn eerste werk in Parijs. Het wordt niet als één van zijn meesterwerken beschouwd, maar hij was pas 19 jaar toen hij dit schilderde. Door het gebruik van felle kleuren roept het een gevoel van beweging op. Het geeft ook zijn fascinatie weer voor decadentie en glamour in de beroemde danszaal waar de bourgeois en prostituees samen dansen.

Picasso Moulin de la Galette 1900
Picasso Moulin de la Galette 1900

Kees van Dongen

Van Dongen schilderde Le Moulin de la Galette vlak na zijn aankomst in Parijs. Hij woonde in een studio in hetzelfde gebouw als Picasso. Hij maakte zijn versie van het schilderij van Renoir waarbij hij de nadruk legde op de feestvreugde. Het werk was de bijdrage van de kunstenaar aan de Salon des Indépendants in 1906 maar bleef in zijn bezit tot de jaren vijftig toen hij het in zes stukken hakte en die hij apart verkocht.

Dongen Moullin de la Galette 1906
Van Dongen Moullin de la Galette 1906

Maurice Utrillo

Hij groeide op in Montmartre en was een schilder met een opvallend talent. Hij leidde een tragisch leven in de kunstwereld van Parijs. Als onwettig kind van Suzanne Valdon werd hij opgeleid door Degas en Toulouse-Lautrec. Zijn carrière werd beïnvloed door zijn alcoholverslaving. Hij maakte veel schilderijen van Montmartre. Hij inspireerde jonge kunstenaars om de werkelijkheid opnieuw te onderzoeken en abstract weer te geven.

Utrillo Moulin de la Galette and Sacre coeur
Utrillo – Moulin de la Galette and Sacre coeur

Santiago Rusińol

Een Catalaanse landschapsschilder in impressionistische stijl. Hij begon zijn studie in Barcelona en vervolgens ging hij in 1890 naar Parijs. Hij was bevriend met Casas en Toulouse-Lautrec.

Rusińol zag le Moulin de la Galette anders dan van veel andere kunstenaars. In plaats van de feesten beeldde hij de omgeving van de danszaal af. Hij schilderde zijn vriend Utrillo bij de ingang van het park bij Le Moulin de la Galette. Het schilderijen geeft een verloren gevoel omdat de tuin leeg is.

Ook het schilderij “De Kaartjesverkooptser” bij Le Moulin de la Galette maakt een verloren indruk.

Isaac Israëls

Van 1905 tot 1913 leefde Israëls in Parijs, waar hij een atelier had aan de Boulevard de Clinchy. Vlakbij het bruisende uitgaansleven van Le Moulin de la Galette. Hij was onder de indruk van het werk van Edgar Degas en Henri de Toulouse-Lautrec. Hij schilderde vooral mensen. In 1906 schilderde hij impressionistische schilderijen van “Le Moulin de la Galette”.

Les demoiselles d’ Avignon van Picasso

“Les demoiselles d’Avignon” is één van mijn favoriete schilderijen. Ik vind het fascinerend omdat het een enorme dynamiek heeft, je wordt er als het ware ingezogen om er vervolgens ontdaan weer uit te komen. Het is één van de belangrijkste schilderijen uit de twintigste eeuw, een keerpunt in de kunstgeschiedenis.

Leven van Picasso

Al heel vroeg was het talent van Picasso zichtbaar. Zijn vader stimuleerde hem door modellen in te huren en hem te helpen bij een tentoonstelling op dertien jarige leeftijd. Zijn ouders hoopten dat hij een succesvolle academische schilder zou worden.

In de herfst van 1897 begon hij in Madrid aan zijn opleiding aan de kunstacademie. Hij vond het hij saai en maakte liever tekeningen van de stad en schetsen van meesterwerken in het Prado. Hier ontdekte hij de Spaanse schilderkunst en was hij met name onder de indruk van het werk van Velazquez, El Greco en Goya.

In de lente van 1898 gaat hij naar Barcelona en bezoekt regelmatig “Els Quatre Gats”, een café waar Catalaanse kunstenaars en schrijvers kwamen. Zij volgden de ontwikkelingen in de kunst in Parijs. Hier heeft Picasso in februari 1900 zijn eerste solotentoonstelling, met veertig portretten. In april 1904 verhuisde hij naar Parijs en werd geïnspireerd door de werken van Van Gogh, Gauguin en Toulouse-Lautrec.

In de zomer van 1905 bracht hij drie weken door bij de schrijver en kunstverzamelaar Tom Schilperoot in Schoorl. Hier ontmoette hij ook de schrijfster en voorstander van moderne kunst Gertrude Stein. Zij bracht hem in contact met Matisse en Braque. Aan het einde van dit jaar verlegde Picasso de focus van zijn werk op het Kubisme.

Voorstudies

voorstudie picasso I
Voorstudie van Les Demoiselles, 1907 van houtskool en pastel

Voordat hij begon aan het schilderij maakte hij honderden voorstudies en in een half jaar werkte hij zijn ideeën verder uit. Uit vroege voorstudies blijkt dat hij aanvankelijk zeven figuren wilde afbeelden; vijf prostituees en twee mannen. Aan de linker kant staat een geneeskunde student met een schedel in zijn hand en in het midden staat een zeeman. De student observeert en de zeeman participeert in de allegorie op deugd en ondeugd. (Leo Steinberg, recensent)

Deze figuren zijn uiteindelijk weggehaald voor een meer abstracte weergave, die zich uiteindelijk heeft ontwikkeld tot een meer compacte en hoekvormige compositie. Op de voorgrond staat een tafel met een Catalaanse “porón” (drinkfles), een gesneden meloen en een vaas met bloemen.

De naam van Les demoiselles d’Avignon verwijst naar de bordelen op “Carrer d’Avinyo” in Barcelona. Het is niet de naam die Picasso aan het schilderij gaf maar zijn vriend André Salmon, die als recensent over het schilderij schreef. Picasso was het hier niet mee eens, het is “Mon Bordel”.

Het schilderij

Les demoiselles
Pablo Picasso. Les Demoiselles d’Avignon. 1907. Oil on canvas. 96 x 92Ó (243.9 x 233.7 cm) The Museum of Modern Art, New York. Digital Image (C) 2004 The Museum of Modern Art.

Les Demoiselles d’Avignon is een afbeelding van vijf naakte vrouwen, duidelijk prostituees in een bordeel.

De drie vrouwen links, waarvan de meest linker van opzij is afgebeeld. Zij houdt het gordijn opzij waardoor de anderen te zien zijn. De twee andere linker vrouwen zijn frontaal afgebeeld en kijken naar de toeschouwer van de scéne. De afbeelding van deze drie vrouwen, met name het hoofd van de meest linker, is beïnvloed door Oude Iberische beelden die Picasso een jaar eerder in het Louvre had gezien. De drie linker gezichten, zijn abstract maar niet onaangenaam om naar te kijken.

De twee vrouwen rechts hebben gezichten die lijken op hoofden van Afrikaanse beelden of maskers die Picasso had gezien in het Musée Ethnographie du Trocadéro in Parijs. Hier raakte Picasso gefascineerd door Primitieve kunst; Afrikaanse maskers en beelden. De vrouw rechtsboven heeft vierkanten borsten, dit is het begin van het Kubisme.

Picasso zegt na het zien van de Afrikaanse beelden. “Men had made those masks and other objects for a sacred purpose…At that moment I realized that this is what painting was all about…it’s a form of magic…a way of seizing power…When I came to this realization, I knew I had found my way.” quoted in Pierre Daix, Picasso, Life and Art, New York, 1993, p. 7

De lichamen van de vrouwen zijn gemaakt uit platte, hoekige en gekleurde vlakken, waardoor er diepte in het schilderij ontstaat. Ook de achtergrond is opgebouwd uit geometrische vormen. De vrouwen staan los van de grond. Het contrast tussen de kleuren is tot een minimum teruggebracht.

Ophef over het schilderij

Toen het schilderij af was, werd het nog niet tentoongesteld. Ook Picasso vond het een verontrustend schilderij en het duurde nog tien jaar voordat hij het wilde tentoonstellen in de “Salon d’Antin” in Parijs. Een lange tijd heeft het schilderij in zijn atelier gehangen waar andere kunstenaars het bekeken.

Naast enkele vroege bewonderaars, waren Picasso’s vrienden, tijdgenoten en verzamelaars geshockeerd. “Een verlies voor de Franse kunst” zei de kunstverzamelaar Sergei Ivanovich Shchukin, een voorstander van moderne kunst. Boos geworden door het schilderij geloofde Henri Matisse dat Picasso de moderne kunst belachelijk maakte. Dat hij zou bedenken hoe hij Picasso ten onder zou kunnen laten gaan en dat hij zijn excuses zou aanbieden voor deze roekeloze knoeierij. Zelfs de mede oprichter van het Kubisme, Georges Braque suggereerde dat Picasso met zijn schilderij “hen terpentine wilde laten drinken en vuurspuwen” André Derain zou gezegd hebben “Een dezer dagen hangt Picasso zich op achter zijn schilderij”.

Een meesterwerk?

Kunstenaars die hun tijd ver vooruit zijn moeten vaak wachten totdat er waardering is voor hun werk. Dit is ook het geval met Picasso en “Les Demoiselles d’Avignon”. Vanaf het moment dat het schilderij zijn studio verliet leidde het tot ontelbare debatten, studies en artikelen. Een artikel in “The Guardian” van Jonathan Jones in 2007 vanwege het honderdjarige bestaan van het schilderij schreef:“ Works of art settle down eventually, become respectable. But , 100 years on [Les demoiselles d’ Avignon] is still so new, so troubling, it would be an insult to call it a masterpieceWebsite MOMA

Bronnen
Museu Picasso de Barcelona
Catalogus MOMA
Picasso. Forty years of modern art. New York Edited by Afrd H. Barr Jr. 1939
Picasso Les Demoiselles d’Avignon Edited by Christopher Green, Courtauld Institute of Art, University of London, 2001. In collaboration with the Art Institute in Chicago
Publication excerpt from The Museum of Modern Art, MoMA Highlights, New York: The Museum of Modern Art, revised 2004, originally published 1999, p. 64
MOMA Learning website
Living with Art Mark Getlein
Open Universiteit
Eeuwige Schoonheid E.h. Gombrich
History of Art, by H. W Janson (Author),