Le Moulin de la Galette

Tussen de jaren 1870 en 1930 raakten kunstenaars die naar Parijs kwamen in de ban van Le Moulin de la Galette. De molen is niet een typisch voorbeeld van een muze maar de feesten die er plaatsvonden zijn te zien in enkele van de meest geliefde schilderijen in de kunstgeschiedenis.

Aan het eind van de 19e eeuw werd ‘Le Moulin Blute-Fin’ omgedoopt tot ‘Le Moulin de la Galette’ en werd het een populaire ontmoetingsplaats voor onder andere Renoir, Van Gogh, Toulouse-Lautrec , Casas en Picasso. Renoir’s ‘Bal du Moulin de la Galette’ is misschien wel het meest gerenommeerde exemplaar.

In dit blog laat ik diverse schilderijen zien van verschillende kunstenaars van Le Moulin de la Gallette, met een korte beschrijving.

Renoir

Iedereen kent het schilderij “Bal du Moulin de la Galette” van Renoir uit 1877. Het wordt gezien als één van de belangrijkste werken van het vroege impressionisme. Het laat een levendig publiek zien in de tuin. Dit schilderij wakkerde de interesse van kunstenaars aan.

Auguste Renoir ball at Le Moulin de la Galette
Auguste Renoir – Bal Moulin de la Galette 1876

Vincent Van Gogh

Hij kwam in 1886 aan in Parijs toen het impressionisme op zijn hoogtepunt was. De studio waarin hij woonde was dicht bij Le Moulin de la Galette en is vaak door hem geschilderd. Bijvoorbeeld de molen met op de achtergrond Montmarte en de Tuin achter Le Moulin de la Galette.

Henri de Toulouse-Lautrec

Dit schilderij is één van de eerste in de reeks waarin Toulouse-Lautrec het nachtleven van Montmarte schildert. Door de verf met terpetine te verdunnen lijkt het of het schilderij niet af is. Cruciaal is de diagonale houten barrière die het schilderij doormidden snijdt. Met aan de ene kant een uitbundige dansende menigte en aan de andere kant degenen die lusteloos aan de zijlijn toekijken.

Toulouse-Lautrec Moulin de la Galette 1889
Toulouse-Lautrec Moulin de la Galette 1889

Ramon Casas

Ramon Casas is één van de belangrijkste Modernisten en vertegenwoordiger van de Catalaanse schilderkunst. Aan het einde van de 19e eeuw kwam hij op vijftien jarige leeftijd naar Parijs om er te studeren. Hij is er drie jaar gebleven en schilderde een aantal schilderijen van de Moulin de la Galette. In plaats van de nachtelijke feesten concentreerde hij zich op het interieur overdag en de omgeving.

Casas Moulin de la Galette 1890
Ramon Casas – Moulin de la Galette 1890

Een ander bijzonder schilderij van Casas is het portret van de componist Erik Satie die staat als bohemien voor Moulin de la Galette, in Montmartre.

Ramon Casas Bohemien 1891
Ramon Casas Bohemien 1891

De drie vrouwen alleen

Drie vrouwen waarvan twee vrouwen binnen zijn afgebeeld en één vrouw buiten.

“Plein air”, de vrouw buiten Le Moulin is minder dramatisch dan de vrouwen binnen. Zij is eleganter en deftiger gekleed. Het feit dat zij haar hoofd van de toeschouwer afwendt, voorkomt dat we haar humeur kennen: haar eenzaamheid kan de reden zijn voor verdriet en ongeduld, maar het kan ook zijn dat ze geniet van het moment.

In de twee andere werken, geschilderd in Le Moulin, zijn de vrouwen dichterbij. Het interieur wordt gedetailleerd geschilderd. De beide vrouwen kijken droevig en bezorgt naar iets buiten het schilderij.

Madelaine drinkt alleen absint, door de spiegel op de achtergrond kun je zien waarnaar ze kijkt, namelijk dansende mensen.

Pablo Picasso

Picasso schilderde Le Mouin de la Galette voordat hij naar Parijs verhuisde. Hij woonde nog in Barcelona toen hij twee maanden Parijs bezocht tijdens de Wereldtentoonstelling in 1900. Tijdens zijn verblijf bezocht hij kunstgalerieën, de bohemien café’s en de danszaal van Le Moulin de la Galette. Het schilderij van de molen is zijn eerste werk in Parijs. Het wordt niet als één van zijn meesterwerken beschouwd, maar hij was pas 19 jaar toen hij dit schilderde. Door het gebruik van felle kleuren roept het een gevoel van beweging op. Het geeft ook zijn fascinatie weer voor decadentie en glamour in de beroemde danszaal waar de bourgeois en prostituees samen dansen.

Picasso Moulin de la Galette 1900
Picasso Moulin de la Galette 1900

Kees van Dongen

Van Dongen schilderde Le Moulin de la Galette vlak na zijn aankomst in Parijs. Hij woonde in een studio in hetzelfde gebouw als Picasso. Hij maakte zijn versie van het schilderij van Renoir waarbij hij de nadruk legde op de feestvreugde. Het werk was de bijdrage van de kunstenaar aan de Salon des Indépendants in 1906 maar bleef in zijn bezit tot de jaren vijftig toen hij het in zes stukken hakte en die hij apart verkocht.

Dongen Moullin de la Galette 1906
Van Dongen Moullin de la Galette 1906

Maurice Utrillo

Hij groeide op in Montmartre en was een schilder met een opvallend talent. Hij leidde een tragisch leven in de kunstwereld van Parijs. Als onwettig kind van Suzanne Valdon werd hij opgeleid door Degas en Toulouse-Lautrec. Zijn carrière werd beïnvloed door zijn alcoholverslaving. Hij maakte veel schilderijen van Montmartre. Hij inspireerde jonge kunstenaars om de werkelijkheid opnieuw te onderzoeken en abstract weer te geven.

Utrillo Moulin de la Galette and Sacre coeur
Utrillo – Moulin de la Galette and Sacre coeur

Santiago Rusińol

Een Catalaanse landschapsschilder in impressionistische stijl. Hij begon zijn studie in Barcelona en vervolgens ging hij in 1890 naar Parijs. Hij was bevriend met Casas en Toulouse-Lautrec.

Rusińol zag le Moulin de la Galette anders dan van veel andere kunstenaars. In plaats van de feesten beeldde hij de omgeving van de danszaal af. Hij schilderde zijn vriend Utrillo bij de ingang van het park bij Le Moulin de la Galette. Het schilderijen geeft een verloren gevoel omdat de tuin leeg is.

Ook het schilderij “De Kaartjesverkooptser” bij Le Moulin de la Galette maakt een verloren indruk.

Isaac Israëls

Van 1905 tot 1913 leefde Israëls in Parijs, waar hij een atelier had aan de Boulevard de Clinchy. Vlakbij het bruisende uitgaansleven van Le Moulin de la Galette. Hij was onder de indruk van het werk van Edgar Degas en Henri de Toulouse-Lautrec. Hij schilderde vooral mensen. In 1906 schilderde hij impressionistische schilderijen van “Le Moulin de la Galette”.

The Yellow House. Van Gogh, Gauguin, Nine Turbulent Weeks in Arles

Het Gele Huis. De bewogen vriendschap tussen Van Gogh en Gauguin

Geschreven door Martin Gayford, 2006

The Yellow House

Het is een bijzonder boek omdat het uitgebreid beschrijft hoe Van Gogh en Gauguin samenleefden en samenwerkten in het ‘gele huis’. Het geeft een beschrijving van hun dagelijkse leven en hun botsende karakters. In het boek staan afbeeldingen van de schilderijen waardoor het verhaal meer tot leven komt.

Hieronder staat een opsomming van opmerkelijke feiten uit het boek.

  • Vincent woonde al enige tijd in Arles voordat Gauguin er kwam wonen. Gauguin woonde in Bretagne samen met Bernard. Gauguin ging naar Arles om geld te verdienen voor een reis naar Martinique. Hij wilde ontsnappen aan de industrialisatie en hij kreeg veel meer inspiratie in een exotisch land dan in Europa.
  • Vooraan in het boek staat een plattegrond van het huis. De studio waarin ze werkten is op de begane grond. De slaapkamers waren boven. De kamer van Gauguin was alleen bereikbaar via de kamer van Van Gogh. Dit leidde tot een vervelend voorval met Vincent. Gauguin werd bang toen Vincent midden in de nacht naast zijn bed stond te schreeuwen en hij zijn kamer niet uit kon.
  • Van Gogh en Gauguin schilderden naast elkaar in de buitenlucht. Het is bijzonder om te zien dat één locatie tot zo’n verschillende schilderijen leidt.
  • Vincent en Gauguin hadden weinig geld om van te leven. Om geld te besparen maakten ze zelf van jute schildersdoeken. Jute heeft een grove structuur waardoor het lijkt alsof de verf dik op het doek is geschilderd. Als grondverf werd bariumsulfaat gebruikt dit in plaats van gesso. Het gebruik van nieuwe materialen leidde tot onzekerheid. Zo bestond de angst dat de verf zou afbladderen als het doek werd opgerold voor verzending en daarna op een spieraam werd vastgemaakt.
  • Na het incident waarbij Van Gogh een stukje van zijn oor afsneed, werd er door de inwoners van Arles een petitie ingediend bij de burgemeester. Ze wilden niet dat hij weer terugkwam naar het ‘gele huis’. Zijn buren waarmee hij altijd goed contact had, waren ook tegen zijn terugkomst.
  • Twee stoelen geschilderd door Van Gogh.
  • Deze stoelen laten zien hoe de verhouding was tussen Van Gogh en Gauguin in het ‘gele huis’ en hun verschillende manier van werken. De comfortabele stoel van Gauguin staat in contrast met de eenvoudige stoel van Van Gogh. De lege stoelen verbeelden ook de eenzaamheid die Van Gogh voelde. Op de stoel van Van Gogh ligt tabak en een pijp dit geeft zijn sobere levensstijl weer. Op de comfortabele stoel van Gauguin liggen twee boeken en staat een kaars. De gele kaft van de boeken geeft aan dat het moderne Franse romans zijn van bijvoorbeeld Flaubert of Zola. 
  • Vincent schilderde op een spontane en realistische manier. Gauguin daarentegen schilderde vanuit zijn verbeelding en geheugen.
  • Door de kunsthandel van Theo van Gogh werd het werk van Gauguin bekend en zeer gewaardeerd in Parijs. Dit had tot gevolg dat hij niet zo snel wegging bij Vincent omdat hij zijn broer nodig had voor de verkoop van zijn werk. Gauguin dacht dat 2000 francs voldoende was voor zijn reis. Van Gogh probeerde hem te ontmoedigen door te zeggen dat hij veel meer geld nodig had. De afspraak was dat Gauguin drie maanden in Arles zou blijven maar na negen vertrok hij.
  • Vincent was ook bezig met de “technische kant” van het schilderen. Zo ontwikkelde hij een kleurentheorie. Hij wilde hierover van gedachten wisselen met Gauguin maar hij  was alleen geïnteresseerd in schilderen.
  • Deze twee portretten van Madame Rouilin laten ook de verschillen zien tussen Van Gogh en Gauguin. Het is merkwaardig dat Madame Roulin wel naar Gauguin kijkt maar niet naar Van Gogh. Ze voelde zich ongemakkelijk bij Van Gogh en vermeed daarom oogcontact.
  • Vooral de fragmenten van de brieven maken het boek leuk. Er werd enorm veel geschreven in het ‘gele huis’. Niet alleen door Van Gogh maar ook door Gauguin. Bijna elke dag werden er brieven verstuurd en bezorgd. Het schrijven van brieven vulde de avonden. Ze lazen ook veel boeken, bijvoorbeeld Madame Bovary van Gustave Flaubert en boeken van Proust.
  • Van Gogh was erg onrustig daarom rookte hij aan een stuk door en dronk hij veel Absint. In zijn brieven aan Theo schrijft hij dat door Absint de details meer tot leven komen.

Vincent, Stripbiografie

Bvincent schilder
Barbara Stok, Vincent, 2012

Een paar weken geleden heb ik in de boekwinkel van het Van Gogh Museum een stripboek gekocht over het leven van Vincent Van Gogh (1853-1890). De strip is gemaakt door Barbara Stok. De tekeningen zijn eenvoudig en de heldere kleuren komen overeen met de kleuren die van Gogh in zijn schilderijen gebruikte. Het maakt een vrolijke en naïeve indruk ondanks dat Van Gogh moeilijke periodes doormaakt.

Het verhaal dat Stok vertelt begint bij zijn aankomst in Arles de Provence in 1888. Het tweejarig verblijf in deze stad is niet alleen één van de heftigste periode in zijn leven, maar ook een van de meest productieve. Het was ook een hoopvolle tijd waarin Van Gogh veel plannen had voor de toekomst van de kunst. In april 1890 laat hij zich vrijwillig opnemen in Saint-Rémy de Provence. In 1890 vertrekt hij naar Auvers –Sur-Oise waar hij op 27 juli overlijdt.

Het is leuk dat je de schilderijen van Van Gogh herkent in de tekeningen. Bijvoorbeeld De Sterrennacht, De Zaaier en de portretten van La Berceuse en Joseph Roulin. Zo maakt hij zelf onderdeel uit van zijn schilderijen, al dan niet schilderend.

De nadruk ligt op de eigenzinnige Van Gogh, op wat er in zijn hoofd omging en niet op de feiten. Vincent van Gogh was een emotionele man met veel passie voor zijn werk. Als hij in woede uitbarst lijken de afbeeldingen te ontploffen. Het zijn flarden van wat er in zijn hoofd gebeurt.

vincent crisis
Barbara Stok, Vincent, 2012

Er staan ook fragmenten in van de briefwisseling tussen Vincent en zijn broer Theo. Door de afwisseling van een stripverhaal en brieven krijg je veel informatie over zijn innerlijke beleving.

Het verhaal laat ook goed de verandering zien van een hoopvolle schilder naar een depressieve verwarde man. Die blijft doorwerken en de schoonheid om hem heen blijft weergeven op het doek.

Op de laatste pagina staan twee grafstenen van Vincent en zijn broer Theo precies zoals op de begraafplaats in Auvers-sur-Oise .

Van Gogh en Gauguin het atelier in het zuiden

Van Gogh, Het gele huis, Arles
Van Gogh, Het gele huis, Arles

Al enige tijd schrijf ik in mijn kunstschrift over mooie en bijzondere tentoonstellingen. In 2002 was er in het Van Gogh Museum de tentoonstelling: “Van Gogh Gauguin, het atelier in het Zuiden”. In oktober 1888 komt Gauguin wonen in het “Gele huis”. Er is al heel veel geschreven over de samenwerking van Van Gogh en Gauguin. Mijn aantekeningen zijn een korte toelichting op de tentoonstelling maar ook de vragen die het bij me oproept.

De tentoonstelling vond ik overweldigend. Nog nooit had ik zoveel meesterwerken van Van Gogh bij elkaar gezien. Drie keer de Zonnebloemen, maar op een andere manier geschilderd. Prachtige bomen met bloesem. In de lente denk ik vaak aan de zin in een brief van Van Gogh aan zijn broer Theo: “Stuur me geld en materiaal, nu de lente is gekomen kan ik veel bomen met bloesem schilderen, daar houden de mensen van”. Opmerkelijk dat hij zich bezighield met de wensen van de kopers.

Zonnebloemen Van Gogh
Zonnebloemen Van Gogh

Het viel me ook op dat Van Gogh veel moeite heeft gedaan om Gauguin het naar de zin te maken, zijn atelier knapte hij helemaal op. Hij schilderde bijvoorbeeld de zonnebloemen om indruk te maken op Gauguin. Hij probeerde een inspirerende omgeving te creëren. Jammer dat de samenwerking niet is gelukt, althans in zijn ogen. In de tijd dat zij samenwerkten hebben ze veel mooie schilderijen gemaakt. Van Gogh was meer een realist dan Gauguin: “L’Allée des Alyscamps’” gaf Van Gogh weer zoals het was. Terwijl Gauguin dingen wegliet om het mooier te maken. Gauguin werkte ook terughoudender dan Van Gogh, minder heftige penseelstreken en een andere vlakverdeling. Van Gogh schilderde liever in zijn atelier terwijl Gauguin graag buiten schilderde. Gauguin en Van Gogh hebben in deze periode veel van elkaar geleerd. Gauguin met name het gebruik van andere kleuren.

Het is enigszins bedroevend om te zien dat Van Gogh vol overgave schilderde omdat hij anders het contact met de realiteit zou verliezen. Drie maal “La Berceuse” omdat het hem rustig maakte. En hij was steeds op zoek naar vriendschap, Gauguin had hem immers verlaten.
Op het moment dat Van Gogh stierf, moest Gauguin nog aan zijn belangrijkste werken beginnen. Je zou je kunnen afvragen welke schilderijen Van Gogh nog zou hebben gemaakt als hij niet zo jong was gestorven; meer van hetzelfde of totaal iets nieuws.