Toen een vriend van mij op vakantie was in Rome, stuurde hij een kaart met Paus Franciscus. Dat had ik aan hem gevraagd omdat ik de Paus een sympathieke man vind. Eigenlijk wilde ik een 3d kaart dan kun je de Paus leuk laten bewegen maar die hadden ze niet. Met deze kaart ben ik ook erg blij. De paus staat nu in de boekenkast vriendelijk naar me te zwaaien. Soms valt de kaart op de grond en denk ik “o nee, de Paus valt van zijn geloof, snel weer terugzetten”.
Na Pasen kreeg ik van Itziar “un estampa”, de “Ntra. Sra. De la Esperanza Triana”; een bidprentje met daarop de afbeelding van de Maria van Triana. Ze was op vakantie geweest in Sevilla tijdens de Heilige Week (La Semana Santa de Sevilla). Ze had vier verschillende bidprentjes meegenomen en ik mocht er één kiezen. Daar heb ik wel even de tijd voor genomen, ik koos de Maria die het beste bij me past. Huilend maar toch met een glimlach. Ik ben er erg blij mee. De Maria van Triana is de heilige van de wijk in Sevilla waar tegels en keramiek worden gemaakt. Daarom heeft ze de bijnaam “De Maagd Maria van de tegels” (La Virgen de los azulejos). Achterop het prentje staat een gebed. Een gezamenlijk gebed ging me te ver.
Van mijn zus heb ik ooit een plastic beeldje van “Bernadette van Lourdes” met heilig water er in gekregen. Als ik het afstof zing ik altijd, “Avé, avé Maria avé”. Toen mijn oma overleed kreeg ik een speeldoos met het liedje van Bernadette. Het zat in een beeldje van Maria in de grot. Ik had het er vrij snel vanaf gesloopt omdat ik wilde weten waar de muziek vandaan kwam. Een duivelse actie, denk ik nu.
Inmiddels heb ik een aardige verzameling van katholieke souvenirs. Het kan vast geen kwaad, maar of het helpt is weer wat anders.
Het liedje “Te Lourdes op den Bergen” kun je hier horen.
De afgelopen tijd vind ik het een hele opgave om naar het nieuws te kijken. Het is verschrikkelijk om te zien wat mensen elkaar aandoen en waartoe mensen in staat zijn. Bijvoorbeeld de spookboten op de Middellandse Zee en de vele mensen die daar dagelijks verdrinken. Hulpverleners die door IS worden onthoofd of in een kooi worden verbrand. Het lijkt me onnodig om alle wreedheden op te sommen omdat iedereen wel weet wat er in de wereld gebeurt.
Als ik naar het nieuws kijk denk ik vaak aan het liedje “News” van Jack Johnson. Met name aan de volgende twee zinnen: “Why don’t the newscasters cry when they read about people who die? At least they could be decent enough to put just a tear in their eyes.”
Ik heb dit liedje voor het eerst gehoord bij de video-installatie “Asylum” van Burnett-Rose bij de tentoonstelling “This is America” in het Centraal Museum in 2006.
Patrick & Heather Burnett-Rose is een kunstenaarsechtpaar dat decennialang over de hele wereld heeft gereisd en hierdoor werden ze “wereldburgers”. Met hun videokunst willen ze het grote contrast tussen de verschillende werelddelen laten zien. De westerse mediacultuur en levensstijl worden op een schokkende manier geplaatst tegenover de keiharde realiteit van armoede, geweld en oorlog.
Asylum
Asylum was een heftige en indrukwekkende video-installatie. Het was een combinatie van oud en nieuw videomateriaal. De installatie had de vorm van een vijfhoek, verwijzend naar het Pentagon in Washington DC. Hét centrum van macht in de wereld. Op vijf grote schermen werden video’s geprojecteerd. In het midden stond een witte katheder. Ook dit is een symbool van macht omdat wereldleiders hierachter hun toespraken houden.
Door de grote schermen om je heen en het harde geluid van bijvoorbeeld straaljagers die in Irak bombardeerden, werd je opgezogen in het geheel en voelde je de angst van de mensen op het scherm. Ze combineerden heftige beelden met dromerige muziek. Waardoor je als het ware gedesoriënteerd raakt. Sommige videobeelden en audiofragmenten waren zo heftig dat de tentoonstellingszaal voor kinderen werd verboden. De bewakers hadden aangepaste schema’s en stonden bij de ingang van de zaal omdat het onmogelijk was om er een lange tijd in te blijven staan.
De installatie bestond uit de volgende films: Asylum, Brave New World, Manifest Destiny, Spit at Me, Witness: AnAesthetic en Collateral Damage. Elke film is gemaakt als een zelfstandig deel maar het kan ook een onderdeel zijn van een groter geheel.
Barnett-Rose proberen de publieke opinie te beïnvloeden door een combinatie van beeld en geluid waardoor de situatie in een andere context wordt geplaatst. Hierdoor wordt de realiteit onaanvaardbaar. Het is immers ontoelaatbaar dat mensen honger hebben, moeten vluchten voor oorlogen en dat geweld als een onderdeel van het bestaan wordt beschouwd. Mensen moeten de verantwoordelijkheid nemen voor het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Zodat er niet langer een aantal winnaars zijn en vele verliezers.
Dit is hun boodschap aan de wereld. Het lijkt misschien een onmogelijke opgave maar wat mij betreft is het de moeite waard om het te proberen
Vanavond kreeg ik ruzie met de dame in mijn iPad. Op één of andere manier kwam ik bij de stemcomputer van Netflix terecht. In het Engels kon ik allerlei vragen stellen, nearby dentist, nearby pharmacy, activities Wednesday, popular movie, shoe store…Op al mijn vragen kreeg ik netjes in het Engels een antwoord. Vervolgens probeerde ik Spaans met de dame te praten: tapas, cerveza, tienda, restaurante Tortilla y más, escuela. Dat begreep ze niet. Vervolgens zei ik “get lost” en haar antwoord was “I hope we can still be friends”. Zo kun je dus ruzie met je eigen iPad krijgen. Bizar
Net zoals de bijbel heeft ieder Spaans gezin Don Quichot in de boekenkast staan. Het is ongetwijfeld het bekendste boek uit de Spaanse literatuur en ook uit de wereldliteratuur. Dit jaar is het 400 jaar geleden dat het tweede deel van Don Quichot werd gepubliceerd. Naar aanleiding hiervan zijn er veel culturele activiteiten om dit te vieren. Bij het Instituto Cervantes in Utrecht was er de lezing: Dag van Cervantes. Cervantes en de geboorte van de moderne lezer.
In dit artikel staat een korte biografie, wordt aandacht besteed aan het boek Don Quichot en in het bijzonder het tweede deel.
Wie was Cervantes?
Miguel de Cervantes Saavedra werd geboren op 29 september 1547 in Alcalá de Henares, en hij stierf in Madrid op 22 april 1616, op 68 jarige leeftijd. Zijn vader, Rodrigo de Cervantes, was een barbier en chirurgijn die veel door het land reisde. Cervantes had een turbulent leven, het beeld van de beschouwende en teruggetrokken schrijver is niet op hem van toepassing.
Hij had veel tegenslagen in zijn leven; een aantal keren werd hij verbannen, belandde hij meerdere keren in de gevangenissen en had hij altijd schulden. In 1569 vluchtte hij uit Madrid vanwege een duel. Na wat omzwervingen kwam hij in 1570 in Napels terecht, daar ging hij in militaire dienst bij de Spaanse marine en vocht tegen de Turken. Bij de zeeslag bij Lepanto op 7 oktober 1571 raakte hij gewond aan zijn linkerhand waardoor hij deze niet meer kon gebruiken. Hij reisde rond in het Middellandse zee gebied. In 1575 werd zijn schip overvallen door Turkse kapers en zat hij vijf jaar gevangen in Algiers, totdat hij in 1580 werd vrijgekocht door het Broederschap van de Heilige Drie-eenheid. In de jaren van 1587 tot 1601 werkte hij als belastinginner van de Staat in Sevilla. In 1597 belandde hij in de gevangenis als gevolg van corruptie. Toen kreeg hij het idee om het boek Don Quichot te schrijven.
Andere bekende werken van Cervantes zijn: La galatea, Novelas ejemplares en Los trabajos de Persiles y Segismunda.
De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha
Het boek “De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha” is een parodie op de middeleeuwse ridderroman. In 1605 publiceerde hij het eerste deel van Don Quichot.
Het boek begint als volgt: “In een klein dorpje in La Mancha, waarvan ik de naam even vergeten ben, woonde nog niet zo lang geleden een edelman van middelbare leeftijd. Hij zal een jaar of vijftig zijn geweest. Hij was heel dun en hij had lange spillebenen en een mager gezicht.” Deze zinnen zijn onderdeel van het Spaanse culturele erfgoed.
Het gaat over een onbekende gekke oude ridder, Don Quichot die besluit om alles wat hij in de ridderromans heeft gelezen in de praktijk te brengen. Hij trekt ten strijde met oude wapens op een oud paard (Rocinante) vergezeld van een analfabetische landarbeider, Sancho Panza. Ze reizen door La Mancha op zoek naar avontuur.
Tweede deel
In 1615 werd het tweede deel van Don Quichot gepubliceerd, nu 400 jaar geleden. Slechts één jaar voordat hij stierf. Wat was de aanleiding om het tweede deel te schrijven?
In het voorwoord van het tweede deel staat het volgende fragment: “God beware me, doorluchtige dan wel vulgaire lezer, wat zult jij gretig uitzien naar dit voorwoord, waarin je denkt wraak, gescheld en geschimp aan te treffen op de maker van de tweede Don Quichot, ik bedoel hem van wie ze zeggen dat hij in Tordesillas is verwekt en in Tarragona geboren! Welnu, ik moet je uit de droom helpen, want dit genoegen zal ik je niet doen: grieven mogen in de nederigste harten woede wekken, voor het mijne moet op deze regel een uitzondering worden gemaakt.”
In 1605 schreef Cervantes het eerste deel van Don Quichot. Het was een groot succes maar het tweede deel liet lang op zich wachten. Hierdoor verschenen er meerdere tweede delen die niet door Cervantes waren geschreven. In 1614 werd er een versie van het tweede deel gepubliceerd geschreven door Alonso Fernández de Avellaneda. Deze versie was erg populair. Het bovenstaande fragment is een reactie van Cervantes op dit tweede deel.
Alonso Fernández de Avellaneda was een onbekende schrijver en deze naam was een pseudoniem. Cervantes wist wie deze pseudoniem gebruikte, maar het was de grootste wraak om de naam niet bekend te maken. Vermoedelijk was het de schrijver Lope de Vega omdat hij jaloers was op het succes van Cervantes maar nog het meest op zijn literaire kwaliteiten.
Waarschijnlijk betaalde Lope de Vega een middelmatige schrijver om het boek te schrijven om zo de roem van zijn vijand te schenden. Hoe dan ook zijn de lezers over de hele wereld Avallaneda eeuwig dankbaar omdat het ongetwijfeld de aanzet was voor Cervantes om het tweede deel af te maken. Cervantes kon deze literaire roof niet tolereren. Don Quichot stierf in het laatste hoofdstuk om meer boeken te voorkomen.
Het tweede deel begint met het nieuwe voornemen van Don Quichot om verder te gaan met zijn avonturen samen met zijn schildknaap Sancho Panza. Zo begint het derde vertrek uit zijn dorp. Niettemin verandert onze ridder van gedachte als hij hoort van het bestaan van een tweede deel, de bekende Don Quichot van Avallaneda, waarnaar wordt verwezen als apocrief van het tweede deel. Hierdoor verandert onze echte Don Quichot van koers richting Barcelona. Als gevolg van deze omweg spelen veel gebeurtenissen zich af op weg door het land van Aragon. Critici zijn van mening dat deze route het meest komische deel is en de beste literaire kwaliteiten heeft.
Door de diepgang is het boek meer dan alleen kritiek op de ridderroman en hierdoor is het een van de meest gelezen en bewonderde boeken met miljoenen lezers over de hele wereld. De combinatie van werkelijkheid en fictie zoals in een roman was onbekend in zijn tijd, hierdoor is hij de grondlegger van de moderne literatuur.
Wist je dat:
“Quijotesco” naïef-idealistisch betekent.
Cervantes en Lope de Vega in de dezelfde straat in Madrid woonden, die nu Calle Cervantes heet. Iets wat Lope de Vega verschrikkelijk zou hebben gevonden omdat hun strijd lijkt te zijn gewonnen door Cervantes.
Nietzsche in 1875 schreef dat hij Don Quichot had gelezen tijdens zijn zomervakantie en dat al zijn triestheid niets voorstelde, het boek was voor hem één bitter verhaal.
Heren / Dames Toilet, Illustratie: Xandra Knoth mei 2015
In de universiteitsbibliotheek moest ik naar het toilet. Toen ik de toiletdeur opende was ik wel enigszins verbaasd, een urinoir, vreemd. Achter de andere deur was een toiletpot. In mijn hoofd borrelden allerlei gedachten op:
“Sinds wanneer is er geen onderscheid meer tussen een dames- en herentoilet?”
“Wat is dit voor een vreemde vorm van emancipatie?”
“Heeft dit in de krant gestaan of was het op nieuws?”
“Zonder fatsoenlijke aankondiging kan dit echt niet!”.
Er kwam een jongen binnen die zei:
“Mevrouw dit is het herentoilet”
“Gelukkig” was mijn antwoord. “Hoe kom ik hier terecht?”
Ik ben snel naar het damestoilet gegaan. Ik vraag me wel af waarom een damestoilet vaak wordt aangegeven met een vrouw die een jurkje draagt. Kijk daar gaat het fout, wat mijn kleding betreft lijk ik meer op het herentoilet. Het is seksistisch. Het heeft bij mij overigens ook enige tijd geduurd voordat ik begreep dat Nijntje een “meisje” is omdat ze een jurkje draagt. Nou ja, gelukkig zijn het dames- en herentoilet nog steeds van elkaar gescheiden, daar zal voorlopig geen verandering in komen. Althans dat hoop ik.
